افرادی که با مرکز تلفن تحت شبکه سروکار دارند، به احتمال زیاد، اسم پروتکل SIP را بارها شنیده‌اند. دنیای مدرن با سرعتی غیرقابل‌باور در حال پیشرفت است و طبیعی است که روش‌های انتقال صدا نیز نسبت به گذشته دچار تغییرات زیادی شود. تکنولوژی VOIP و در راس آن، پروتکل SIP را می‌توان پرچم‌دار انقلاب مکالمه‌های صوتی در جهان دانست!
تا چندی قبل، برای برقراری یک ارتباط صوتی بین دو یا چند نفر، نیاز به زیرساخت‌های سخت‌‌افزاری زیادی بود؛ اما امروز چه، تعجب نمی‌کنید از اینکه به راحتی و بدون نیاز به هیچ خط تلفنی، می‌توانید از طریق برنامه‌هایی مثل گوگل میت یک مکالمه صوتی یا تصویری را راه‌اندازی کنید، کدام فناوری‌ها به کمک ما آمده‌اند تا بتوانیم خطوط پرهزینه و گاها بی‌کیفیت تلفن را دور بزنیم؟
اگر دوست دارید در ارتباط با SIP و ابزارهای لازم برای استفاده از آن بیشتر بدانید؛ حتما تا پایان این مقاله با ما در بلاگ Yousef Rashidi همراه باشید. برای فهم بهتر این مفهوم، ابتدا باید کمی از VOIP برایتان صحبت کنیم.
VOIP (ویپ) چیست؟
VOIP مخفف عبارت “Voice Over Internet Protocol” است. این تکنولوژی به‌ظاهر پیچیده، یک تعریف ساده دارد: انتقال صدا از طریق اینترنت، اگر بدون نیاز به هیچ ابزار دیگری و تنها با استفاده از شبکه جهانی اینترنت می‌توانید صدا را به صورت زنده منتقل کنید، در حال استفاده از تکنولوژی ویپ هستید.
ظهور VOIP ثابت کرد که تنها راه استفاده از یک ارتباط تلفنی، استفاده از خطوط مخابرات نیست! با افزایش پهنای باند و در ادامه، بالا رفتن سرعت اینترنت، امروزه بسیاری از کسب و کارها و حتی منازل ترجیح می‌دهند که از ویپ به عنوان سرویس دهنده تلفنی خود بهره‌مند شوند.
استفاده از ویپ برای کاربران بسیار جذاب است؛ زیرا در عین هزینه کمتر، از قابلیت‌ها و امکانات بیشتری در قیاس با خطوط آنالوگ تلفن برخوردار میشوند. به همین دلیل است که بیشتر مردم، ویپ را به عنوان یک جایگزین برای خطوط تلفن مخابرات تلقی می‌کنند.
به کمک ویپ و با داشتن یک سرویس اینترنت می‌توانید به راحتی و روی تمام سیستم‌های کامپیوتری، اقدام به برقراری تماس تلفنی نمایید. جالب نیست! البته شما همین الان هم در حال استفاده از VOIP هستید! زمانی که از اپ‌های مختلف روی کامپیوتر یا گوشی‌تان استفاده می‌کنید تا تماس صوتی بگیرید، آن‌هم بدون اتصال به خط آنالوگ تلفن، در حال استفاده از ویپ هستید.
به کمک VOIP می‌توانیم شبکه‌هایی را ایجاد کنیم که در کنار داده‌های کامپیوتری، صدا و حتی تصویر را نیز انتقال دهند. البته در این شبکه‌ها، صدا ابتدا و از طریق مبدل‌های لازم، به دیتای دیجیتال (0 و 1) تبدیل شده و سپس منتقل می‌شود. در مقصد نیز داده‌های دریافتی (که به صورت دیجیتال هستند) دوباره به سیگنال‌های صوتی تبدیل میشوند.
کاربرد اصلی ویپ، برای مراکز تلفن داخل مجموعه‌ای (شرکت‌ها، ادارت و سازمان‌ها) است. تا پیش از این، برای راه‌اندازی یک سیستم ارتباط جامع در مجموعه‌های کاری، نیاز به خرید سانترال و برقراری یک شبکه سخت‌افزای مجزا (متشکل از دستگاه سانترال، کابل تلفن و تلفن سانترال) بود.
اما VOIP همه چیز را آسان‌تر کرد! امروزه صاحبان کسب و کار به راحتی می‌توانند مراکز تلفن تحت شبکه را در شرکت، اداره یا سازمان خود راه‌اندازی کنند. این کار باعث می‌شود تنها با داشتن یک شبکه محلی، بتوانید از تمامی خدمات مرکز تلفن بهره‌مند شوید.
ویپ یک مبحث بسیار گسترده است و ما در این‌جا فقط به تعاریف اولیه آن پرداختیم. اگر دوست دارید در رابطه با این تکنولوژی اطلاعات بیشتری داشته باشید، توصیه می‌کنیم مقالات مرتبط با ویپ را مطالعه کنید.
SIP چیست؟
برای درک بهتر مفهوم SIP نیاز بود تا کمی بیشتر در رابطه با VOIP بدانیم؛ زیرا سیپ یکی از زیرمجموعه‌ها و پروتکل‌های ویپ (مشهورترین پروتکل آن) به شمار می‌رود. به همین دلیل، بهتر است ابتدا در رابطه با اصول انتقال صدا از طریق اینترنت به اندازه کافی اطلاعات داشته باشیم و پس از آن، به سراغ این پروتکل مهم برویم.
کلمه SIP مخفف عبارت “session initiation protocol” و به معنی پروتکل شروع جلسه است. چرا شروع جلسه؟ زیرا با استفاده از SIP است که می‌توانید یک ارتباط تلفنی را در اینترنت شروع کرده، آن را مدیریت نموده و در نهایت، تمام کنید.
اگر به مفهوم SIP علاقمند شده‌اید، احتمالا سوالات زیر هم، ذهن شما را مشغول کرده‌اند:
تماس‌های صوتی و تصویری در اینترنت، چگونه منتقل میشوند؟
پیام‌های متنی در اینترنت، چگونه منتقل میشوند؟
حرف P در SIP مخفف پروتکل است. پس باید به صورت مختصر، این اصطلاح مهم را نیز تعریف کنیم:
پروتکل، مجموعه‌ای از قوانین است که ارتباط دو یا چند دستگاه هوشمند (کامپیوتر، لپ‌تاپ، تلفن همراه، روتر، سوئیچ شبکه و …) را با یکدیگر تعریف می‌کند.
ارتباط صوتی و تصویری این دستگاه‌ها با همدیگر باید توسط یک سری از قوانین، بررسی و تنظیم شود. (این‌جاست که VOIP وارد شده و همه معادلات را بر هم می‌زند!) باید بدانید که ویپ یک پروتکل نیست؛ بلکه مانند یک چتر، تمامی پروتکل‌های انتقال صوت و تصویر (از جمله SIP) را در بر می‌گیرد.
برای یادآوری
ارتباط بین دستگاه‌های شبکه در اینترنت، تنها به یک پروتکل وابسته نیست. در حقیقت، پروتکل‌های زیادی در کنار همدیگر و به صورت لایه لایه در حال فعالیت هستند تا در نهایت، دو یا چند دستگاه بتوانند در اینترنت، همدیگر را شناسایی کرده و لینک شوند. به مجموع این پروتکل‌ها “protocol stack” گفته می‌شود.
گری آودین (Gary Audin) نویسنده سرشناس حوزه IP و شبکه، پروتکل SIP را این‌گونه تعریف می‌کند:
SIP کاملا مستقل از رسانه و نوع فایل عمل می‌کند؛ با استفاده از SIP می‌توان دیتا را انتقال دارد، صدا را انتقال داد و حتی تصویر را. بگذارید این‌گونه بگوییم که SIP همه چیز است!
SIP یک پروتکل لایه اپلیکیشن است که پایه و اساس ارتباطات اینترنتی مدرن (انتقال صدا و تصویر) را برای دستگاه‌های حاضر در یک شبکه فراهم می‌کند. استفاده از پروتکل SIP برای انتقال صدا از طریق IP به شکل فزاینده‌ای در حال افزایش است.
صاحبان کسب و کار ترجیح می‌دهند تا با استفاده از این پروتکل، ارتباطات تلفنی مجموعه کاری خود را مدیریت کنند. این کار، علاوه بر کاهش هزینه‌ها، امکانات و قابلیت‌های بیشتری را نیز در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.
با استفاده از SIP می‌توانید یک ارتباط مبتنی بر IP را آغاز، مدیریت و تمام کنید. این جلسه می‌تواند یک تماس صوتی ساده بین دو نفر باشد یا حتی یک ویدیوکال تیمی. این پروتکل، ارتباطات صوتی و تصویری را از طریق ارسال پیام‌ها (متن، صدا، تصویر و…) به صورت بسته‌های داده‌ای، بین دو یا چند IP (به آن‌ها سرور SIP نیز گفته می‌شود) مدیریت می‌کند.
SDP چست؟
SDP مخفف عبارت “Session Description Protocol” بوده و به مجموعه قوانینی گفته می‌شود که به مقصدهای حاضر در یک ارتباط اینترنتی (دریافت کننده‌های دیتا، صوت، تصویر و…) اجازه می‌دهد که حضوری فعال داشته باشند. این پروتکل معمولا به صورت مستقل عمل نمی‌کند و در داخل دیگر پروتکل‌ها (از جمله SIP) قرار می‌گیرد. SDP اطلاعاتی مانند شرح ارتباط، مدت زمان آن و رسانه قابل انتقال را به دستگاه‌های مقصد ارسال می‌کند
در پروتکل SIP هر IP باید به یک سرویس گیرنده فیزیکی (مانند تلفن‌های تحت شبکه) یا سرویس‌گیرنده نرم افزاری (یک نرم افزار مخصوص) متصل باشد.
در حقیقت، SIP حضور طرف مقابل را به شما اعلام می‌کند، ارتباط را برقرار کرده و به شما اجازه می‌دهد، هر کاری که دوست دارید انجام دهید. با این‌حال، هیچ تصویری از اینکه این کار را چگونه انجام می‌دهد، در دست نیست!
SIP چگونه کار می‌کند؟
قبل از هر چیز، باید بدانیم که SIP به تنهایی نمی‌تواند عملیات انتقال صدا در اینترنت را انجام دهد و در این راه، از برخی پروتکل‌های دیگر از جمله “SDP” نیز کمک می‌گیرد.
داده‌های صوتی قبل از اینکه توسط SIP و بین دو دستگاه مبدا و مقصد منتقل شوند، باید با استفاده از کدک‌هایی که سیگنال‌های صوتی را به داده‌های باینری (0 و 1) تبدیل می‌کنند، رمزگذاری شوند. دو رمزگذار معروف که در پروتکل SIP از آن‌ها استفاده می‌شود، عبارتند از:
کدک G.711: برای صداهای دیجیتال فشرده نشده استفاده می‌شود. کیفیت صدا در این کدک بیشتر است؛ اما معمولا پهنای باند بیشتری را مصرف می‌کند.
کدک G.729: این کدک، صداها را فشرده می‌کند تا پهنای باند کمتری در طول فرآیند انتقال صوت، مورد استفاده قرار بگیرد.
بعد از اینکه سیگنال‌های صوتی از طریق یکی از کدک‌های بالا به داده‌های باینری تبدیل شدند، از طریق پروتکل RTP ( مخفف real-time transport protocol) حمل میشوند. این پروتکل که مستقل از SIP بوده و به موازات آن عمل می‌کند، برای پخش همزمان داده‌های صوتی و تصویری کاربرد دارد.
در نهایت و پس از اینکه بسته‌های صوتی، به صورت کامل آماده ارسال به مقصد شدند، یکی از دو پروتکل زیر، انجام این‌کار را بر عهده می‌گیرد:
Transmission control protocol (TCP)
User datagram protocol (UDP)
بررسی عملکرد این دو پروتکل، امری زمان‌بر و تخصصی بوده و ما را از مبحث اصلی خودمان دور می‌کند. پس بهتر است به موضوع اصلی یعنی SIP بازگردیم.
ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که چرا SIP تا این اندازه، در انتقال صدا و ارتباطات تلفنی اهمیت دارد؟ پاسخ کاملا واضح و مشخص است: SIP به عنوان پروتکل ارجح برای ارتباطات ویپ، استانداردسازی شده است. دلیل این اتفاق نیز این است که هیچ‌کدام از عملیات رمزنگاری و رمزگشایی، توسط خود این پروتکل انجام نمی‌شود.
SIP Server چیست؟
برای استفاده از SIP نیاز به یک سرور SIP دارید که گاهی اوقات، به عنوان “SIP Proxy” نیز شناخته می‌شود. این سرور، مدیریت تمامی ابزارهای لازم برای برقراری ارتباط در یک شبکه محلی را بر عهده دارد.
دستگاه‌های سانترال معمولی یا PBX با استفاده از خطوط آنالوگ، یک مرکز تلفن را در مجموعه‌های کاری راه‌اندازی می‌کنند. این درحالیست که سانترال ویپ یا IP-PBX امکان برقراری تماس را از طریق اینترنت و با استفاده از پروتکل SIP فراهم می‌کنند.
سرور سیپ معمولا در دستگاه‌های سانترال مجهز به SIP یا همان “IP-PBX” گنجانده می‌شود. برای درک بهتر این ابزارها، می‌توانید آن‌ها را به عنوان یک واسطه برای برقراری تماس‌های تلفنی در یک مرکز تلفن تحت شبکه در نظر بگیرید. در این‌جا باید تفاوت PBX و IP-PBX را نیز بدانیم:
همان‌طور که پیش از این هم اشاره شد، مهم‌ترین کاربرد VOIP و پروتکل SIP راه‌اندازی مراکز تلفن تحت شبکه (سانترال ویپ) است. برای اینکه بتوانید از یک ارتباط صوتی اینترنتی در مجموعه کاری خود استفاده کنید، نیاز به راه‌اندازی سرور SIP دارید. ارائه دهندگان سرویس‌های VOIP این کار را در زمان راه‌اندازی مرکز تلفن، انجام خواهند داد.
با این‌حال و برای آشنایی بیشتر شما عزیزان با این سرورها، در ادامه به معرفی بهترین نمونه‌های SIP Server خواهیم پرداخت:
Asterisk
Yate
Elastix
Kamailio
OpenSIPs
Flexisip
شما برای راه‌اندازی مرکز تلفن تحت شبکه خود، هر یک از SIP Server ها را انتخاب کرده و روی سرور (یک رایانه که برای SIP برنامه ریزی می‌شود) نصب و اجرا کنید. به صورت کلی، با سه روش می‌توانید یک سانترال نرم‌افزاری یا IP را راه‌اندازی کنید:
خرید یک سانترال تحت شبکه
راه‌اندازی Hosted PBX (اجاره فضای ابری برای راه‌اندازی سرور)
استفاده از یک سیستم رایانه‌ای و نصب یک SIP Server
همان‌طور که مشاهده می‌کنید، تنها در صورت استفاده از یک رایانه به عنوان سرور اصلی ویپ، نیاز به استفاده از سیپ سرورها خواهید داشت.
